Werk als hefboom voor meer inclusie van personen met een beperking
02/12/2022
Iedere dag is het
wel de Internationale Dag van of voor iets. Sinds 1992 is 3 december
standaard de Internationale Dag van Mensen met een Beperking (afgekort
IDPWD in het Engels). Dit jaar ligt de focus op inclusieve
ontwikkelingen inzake werk. En dat is niet zonder reden.
Volgens de meest recente berekeningen van de Wereldbank,
april dit jaar, hebben globaal gezien één miljard mensen een of andere
beperking. Dit staat gelijk aan 15% van de complete wereldbevolking.
Personen met een beperking vallen zelden in de hoogste inkomensklassen.
Niet in de rijke westerse landen en al helemaal niet in
ontwikkelingslanden. Het hebben van een beperking vergroot de kans op
een leven in armoede veroorzaakt door gebrekkige scholing en daardoor
werkloosheid, stelt de Wereldbank. De pandemie jaren 2020 en 2021 hebben
de situatie van mensen met een beperking wereldwijd verslechtert.
Onderwijs en werk zijn dus
belangrijke elementen om de armoedeval van personen met een beperking te
voorkomen. Helaas ligt het percentage werkenden onder de doelgroep
bedroevend laag. Laten we eens kijken naar respectievelijk België en
Nederland.
Nog geen kwart van Belgen met beperking werkt
De meest recente cijfers van het Belgische statistiekbureau StatBel uit 2018 tonen aan dat 9% van de Belgen in de werkzame leeftijd van
15-64 jaar een beperking of gezondheidsproblemen hebben. In België
woonden in dat jaar rond de 11 miljoen mensen. Van degenen met een
beperking was in 2018
slechts 23% aan het werk. Van die 23% had iets meer dan de helft, 51%,
een aangepaste baan. Onder degenen met een beperking of
gezondheidsproblemen volgde slechts 13% met succes hoger onderwijs.
Onder de totale Belgische bevolking ligt dat percentage op ongeveer 33%.
Bijna driekwart, 74%, van de Belgen met een beperking in de werkzame
leeftijd heeft geen job en is er ook niet naar op zoek.
Het is natuurlijk interessant om te
bekijken hoe België deze problematiek aanpakt. Dat is echter niet zo
makkelijk gedaan als gezegd. Werkgelegenheid is een gewestelijke
bevoegdheid en niet federaal. Ieder gewest - Vlaams Gewest, Waals
Gewest, Brussels Hoofdstedelijk Gewest - zal zijn eigen aanpak en
prioriteiten hebben. Het voert te ver door om die allemaal op deze plek
te onderzoeken. Wat Vlaanderen betreft, kan ik uit persoonlijke ervaring
dit zeggen. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling heeft een aparte
afdeling die mensen met een beperking aan de slag moet helpen. Daarvoor
geldt een wachtlijst. Men helpt de werkzoekende met een beperking met
het opstellen van zijn cv en kijkt welke aanpassingen op de werkplek
eventueel nodig zijn. Arbeidsconsulenten kijken verder mee naar
geschikte jobs en proberen ingang te krijgen bij ondernemingen. Die
kunnen ze proberen te verleiden met subsidies en andere fiscale
voordelen.
Heeft het effect? De Vlaamse cijfers
zijn wel beter dan het landelijk gemiddelde. In Vlaanderen heeft 14,3%
van de beroepsbevolking een beperking. Dat zijn 600.000 personen.
Daarvan heeft 46% werk. Vlaanderen wil dat percentage nog verder
opkrikken met 109 actiepunten.
Nederlandse Banenafspraak niet het ei van Columbus
In Nederland is op 1 januari 2015
de Participatiewet ingevoerd. Deze heeft tot doel iedereen die kan
werken, maar daarbij ondersteuning nodig heeft, ook aan het werk te
helpen. Onderdeel van de Participatiewet is de zogenaamde Banenafspraak. Daarin hebben overheid en werkgevers vastgelegd dat zij in 2028 125.000
extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking zullen hebben
gecreëerd. Het bedrijfsleven moet goed zijn voor 100.000 nieuwe banen,
de overheid voor de resterende 25.000. Liggen ze op koers?
Afgaande op een brief die
minister Schouten van Participatie in juli dit jaar naar de Tweede
Kamer stuurde niet helemaal. De werkgevers claimen in zes jaar tijd
60.000 banen te hebben gecreëerd en dus aan hun verplichtingen te
voldoen. Bij de overheid zijn in diezelfde zes jaar tijd slechts 11.842
banen bijgekomen voor mensen met een arbeidsbeperking.
Nog afgezien van de aantallen schuilen
andere problemen in de Banenafspraak. Niet iedereen met een beperking
valt eronder. Zo vallen personen met een beperking die een hoge
opleiding hebben genoten (mbo en hoger) buiten de boot. Woon je toevallig
in het buitenland en wil je weer in Nederland gaan werken, heb je
eveneens pech. Verder moet je om aanspraak te maken op zo'n
Banenafspraak baan ingeschreven staan in het Doelgroepregister. De
meeste personen die het betreft, zullen dat onderhand wel weten.
Waarschijnlijk zijn er toch ook nog genoeg mensen die onwetend
hieromtrent zijn.
Oplossing volgens IDPWD: transformatie en innovatie
Uit het bovenstaande kan de
conclusie worden getrokken dat zowel in België als Nederland er wel goede wil is
om mensen met een arbeidsbeperking aan werk te helpen. Het gaat helaas
niet altijd even vlug. Dit komt mede door koudwatervrees bij menige
werkgever. Bedrijven zijn bang dat een werknemer met een beperking
minder rendabel is in presteren en/of zien op tegen alle regelgeving.
Hoe zou je die koudwatervrees kunnen wegnemen? Het antwoord op die vraag
is eigenlijk het thema van de International Day of People with Disabilities dit jaar.
IDPWD focust dit jaar op transformatie en
innovatietechnieken. Ontwikkelingen op het gebied van ondersteunende
technologie die mensen met een beperking in staat moeten stellen meer
toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt. Ook wil IDPWD de discussie
bevorderen over hoe in de publieke en private sector de participatie van de
doelgroep op al geschikte werkplekken kan worden verhoogd. Daarbij
kijkt men met name naar de sportwereld als voorbeeld van goede
praktijken.
Uiteraard is werk slechts één aspect
waar mensen met een beperking tegen moeilijkheden aanlopen. Ook voor
alle andere facetten in het leven waarbij zij extra uitdagingen
ondervinden, geldt dat het goed is om op deze dag meer erbij stil te
staan dan tijdens de overige 364 dagen in het jaar.