Zaken verbeteren langzaam voor Slowaakse blinden en slechtzienden
28/09/2023
Ik ontmoette Stanislav Sokol van de Slowaakse Unie voor
Blinden en Slechtzienden (UNSS) op het juiste moment. De maand september
is de belangrijkste maand voor de Unie waar het aankomt op publiciteit
en fundraising. Verderop meer over het werk van UNSS. Eerst laat ik
Stanislav zichzelf introduceren.
‘Ik ben 40 jaar en slechtziend vanaf mijn geboorte. Mijn
gezichtsvermogen wordt niet meer beter noch slechter. Ik kan jou zien
zitten, ben in staat mezelf te oriënteren in de stad en draag een bril
met niet te sterke glazen. Ik ben geboren in Trencin, een stad gelegen
op 120 km van Bratislava. Na de middelbare school heb ik natuurkunde
gestudeerd aan Comenius University in Bratislava. Ik werk sinds 2014
voor UNSS, met een onderbreking van één jaar.
‘In de eerste jaren was ik werkzaam als PR-manager en coördinator
voor onze jaarlijkse collecte genaamd White Pencil (Witte Pen). Nu
ondersteun ik vooral de collega’s die daadwerkelijk betrokken zijn bij
de collecte. Ik houd de website up-to-date, ben verantwoordelijk voor de
donatie tools op de website en ben betrokken bij andere taken, indien
mij daarom vraagt. Behalve mijn parttime job bij UNSS werk ik ook
parttime voor de Slowaakse Gehandicaptenraad waar ik mij bezighoud met
internationale projecten.
‘Ik heb een partner die volledig blind is. Samen hebben we een
dochter van twee jaar. In mijn vrije tijd loop ik halve marathons. Ik
zou graag persoonlijk meer ondersteuning willen bieden aan de visueel
gehandicapten wat het sporten betreft.’
UNSS ontplooit vele activiteiten
UNSS is opgericht in 1990, gelijk na de Fluwelen Revolutie in Tsjecho-Slowakije. Het was zelfs één van de eerste maatschappelijke organisaties in het land. Gedurende de eerste jaren van haar bestaan telde UNSS zo’n 8.000 leden. Anno 2023 zijn dat er nog 3.000. Stanislav kan die achteruitgang wel verklaren. ‘In de jaren 90 neigden mensen meer naar samenwerking om een bepaald doel te bereiken. Het is nu veel moeilijker om de jongere generatie te stimuleren tot samenwerking. Zij hebben voldoende kansen om zelf te integreren in de maatschappij en zien de noodzaak van het vormen van een beweging niet (meer).’
De leden zijn zelf blind of slechtziend of zijn familieleden van zulke personen. Ze komen samen in 50 verschillende ledenorganisaties doorheen Slowakije. Deze ledenorganisaties organiseren eigen activiteiten op gebieden als vrije tijd, sport, cultuur, opleiding, etc. Het staat ieder lid vrij hieraan deel te nemen of zelf een activiteit voor te stellen/op poten te zetten. Omdat UNSS niet direct geld van de overheid ontvangt, zijn ze onder andere afhankelijk van ledenbijdragen. Ieder lid betaalt daarom een symbolisch bedrag, dat per jaar verschilt.
UNSS is opgericht in 1990, gelijk na de Fluwelen Revolutie in Tsjecho-Slowakije. Het was zelfs één van de eerste maatschappelijke organisaties in het land. Gedurende de eerste jaren van haar bestaan telde UNSS zo’n 8.000 leden. Anno 2023 zijn dat er nog 3.000. Stanislav kan die achteruitgang wel verklaren. ‘In de jaren 90 neigden mensen meer naar samenwerking om een bepaald doel te bereiken. Het is nu veel moeilijker om de jongere generatie te stimuleren tot samenwerking. Zij hebben voldoende kansen om zelf te integreren in de maatschappij en zien de noodzaak van het vormen van een beweging niet (meer).’
De leden zijn zelf blind of slechtziend of zijn familieleden van zulke personen. Ze komen samen in 50 verschillende ledenorganisaties doorheen Slowakije. Deze ledenorganisaties organiseren eigen activiteiten op gebieden als vrije tijd, sport, cultuur, opleiding, etc. Het staat ieder lid vrij hieraan deel te nemen of zelf een activiteit voor te stellen/op poten te zetten. Omdat UNSS niet direct geld van de overheid ontvangt, zijn ze onder andere afhankelijk van ledenbijdragen. Ieder lid betaalt daarom een symbolisch bedrag, dat per jaar verschilt.
De ledenorganisaties werken met vrijwilligers. Er is echter ook een
professionele tak verbonden aan UNSS. Zo’n 40 medewerkers in acht
regionale centra bieden gratis dienstverlening aan de blinden en
slechtzienden. Voorbeelden hiervan zijn brailleonderwijs, omgaan met de
witte stok, computervaardigheden, hulp bij het invullen van officiële
documenten en preventie via oogmetingen op de kleuterschool.
White Pencil
Zoals eerder vermeld in de introductie vindt in de maand september de jaarlijkse collecte voor UNSS plaats onder de naam White Pencil. Behalve het binnenhalen van geld voor financiering van de activiteiten dient de collecte ook om meer bewustzijn bij de Slowaken te kweken inzake blind- en slechtziendheid. Stanislav legt uit waar de naam White Pencil vandaan komt: ‘Het is een metafoor. Wanneer je met witte inkt op wit papier schrijft, valt het niet te lezen. Blinden ervaren iets soortgelijks dagelijks. Met deze nationale campagne zoeken we publiciteit in de media. We gebruiken daarbij flyers, posters (zie bovenstaande foto) en natuurlijk pennen om weg te geven. We trekken normaal gesproken altijd veel aandacht, vooral door onze speciale ambassadeurs: YouTube influencers en mediapersoonlijkheden die hun steun uitspreken.’
Overheidssteun voor de doelgroep
Er bestaan geen officiële cijfers over het aantal blinden en slechtzienden in Slowakije. Stanislav schat dat 100.000 een realistisch cijfer is. Zij kunnen een financiële bijdrage vragen voor persoonlijke assistentie. De overheid betaalt dan een bepaald aantal uren per jaar, naar individuele behoefte. Stanislav koestert zijn onafhankelijkheid en heeft nu niet de behoefte een beroep te doen op persoonlijke assistentie. Zijn levenspartner krijgt persoonlijke assistentie bij de opvoeding van hun dochter. Behalve persoonlijke assistentie is het ook mogelijk assistentie op het werk aan te vragen. In dat geval krijgt iemand met een beperking een persoon toegewezen die hem/haar bijstaat in het uitvoeren van de dagelijkse taken op het werk. Sommige collega’s van Stanislav maken gebruik van zo’n assistent op het werk.
White Pencil
Zoals eerder vermeld in de introductie vindt in de maand september de jaarlijkse collecte voor UNSS plaats onder de naam White Pencil. Behalve het binnenhalen van geld voor financiering van de activiteiten dient de collecte ook om meer bewustzijn bij de Slowaken te kweken inzake blind- en slechtziendheid. Stanislav legt uit waar de naam White Pencil vandaan komt: ‘Het is een metafoor. Wanneer je met witte inkt op wit papier schrijft, valt het niet te lezen. Blinden ervaren iets soortgelijks dagelijks. Met deze nationale campagne zoeken we publiciteit in de media. We gebruiken daarbij flyers, posters (zie bovenstaande foto) en natuurlijk pennen om weg te geven. We trekken normaal gesproken altijd veel aandacht, vooral door onze speciale ambassadeurs: YouTube influencers en mediapersoonlijkheden die hun steun uitspreken.’
Overheidssteun voor de doelgroep
Er bestaan geen officiële cijfers over het aantal blinden en slechtzienden in Slowakije. Stanislav schat dat 100.000 een realistisch cijfer is. Zij kunnen een financiële bijdrage vragen voor persoonlijke assistentie. De overheid betaalt dan een bepaald aantal uren per jaar, naar individuele behoefte. Stanislav koestert zijn onafhankelijkheid en heeft nu niet de behoefte een beroep te doen op persoonlijke assistentie. Zijn levenspartner krijgt persoonlijke assistentie bij de opvoeding van hun dochter. Behalve persoonlijke assistentie is het ook mogelijk assistentie op het werk aan te vragen. In dat geval krijgt iemand met een beperking een persoon toegewezen die hem/haar bijstaat in het uitvoeren van de dagelijkse taken op het werk. Sommige collega’s van Stanislav maken gebruik van zo’n assistent op het werk.
De werkelijkheid, helaas, is dat veel blinden en slechtzienden
werkloos blijven. Volgens Stanislav zit minstens de helft van hen thuis.
‘Vooral voor de jongeren is het moeilijk een job te vinden. Ondanks
verschillende initiatieven. Het probleem is dat veel bedrijven afkerig
of bang lijken een person met een visuele beperking in dienst te nemen.
Officieel geldt volgens nationale en EU-wetgeving dat, wat de beperking
ook is, een persoon met een beperking een eerlijke kans op werk moet
hebben. Veel bedrijven in Slowakije betalen liever een bedrag aan de
overheid om onder de quotumregel uit te komen. Het is daarom
noodzakelijk dat zij een betere kennis verkrijgen over hoe het is een
visueel gehandicapte in dienst te hebben.’
Toegankelijkheid verbetert langzaam
Toegankelijkheid verbetert langzaam
Een ander belangrijk onderwerp waar UNSS op werkt, is een betere
toegankelijkheid van publieke gebouwen, openbaar vervoer en de omgeving
in zijn algemeen. Stanislav merkt op dat de situatie daaromtrent ieder
jaar verbetert, zij het langzaam. Er blijft echter nog veel werk te
doen. ‘We geven voornamelijk voorlichting aan bedrijven en openbare
diensten over hoe zij hun toegankelijkheid kunnen verbeteren. Wat
ondernemingen betreft, is toegankelijke informatie het belangrijkste
punt. Websites van de overheid en publieke instellingen moeten voldoen
aan toegankelijkheidsvereisten die zijn opgelegd door de EU. Dit geldt
niet voor commerciële ondernemingen in Slowakije of de overige
EU-lidstaten. We moeten die laatste dus stimuleren om daarin actie te
ondernemen.
‘UNSS heeft een speciale afdeling die zich bezighoudt met de toegankelijkheid van gebouwen en openbaar vervoer. Zij werken samen met partijen die geïnteresseerd zijn in het verbeteren van hun toegankelijkheid. Bijvoorbeeld, het museum van het Kasteel in Bratislava (het Kasteel is de belangrijkste toeristische trekpleister van de stad, JP) wil hun informatievoorziening verbeteren. Wij helpen ze door teksten in braille om te zetten. Wat het openbaar vervoer in Bratislava betreft, is zo’n 60% volledig toegankelijk voor mensen met een visuele beperking, schat ik. Wat al veel beter is dan tien jaar geleden Toch kunnen ook in het openbaar vervoer nog zaken beter. Het externe audiosysteem functioneert niet altijd optimaal. Vertegenwoordigers van het openbaar vervoerbedrijf tonen zich bereid problemen en eventuele oplossingen te bespreken.’
Ik vraag me nog één ding af: maken veel Slowaakse blinden gebruik van een blindengeleidehond?
‘Ja, geleidehonden zijn heel normaal in Slowakije. Maar niet iedereen wil de verantwoordelijkheid voor de zorg voor een hond op zich nemen. Er zijn drie trainingsscholen voor geleidehonden in Slowakije. Die hebben voor de rest geen directe connectie met UNSS, maar we onderhouden contact.’
Optimistisch over de toekomst
De hierboven genoemde verbeteringen in acht nemend, is Stanislav optimistisch over de toekomst voor Slowaakse blinden en slechtzienden. ‘Zaken verbeteren langzaam. Ja, het gaat soms te langzaam. Maar ik spreek iedere dag met mensen die open staan voor de doelgroep. Die bereid zijn te luisteren naar wat we nodig en te bieden hebben, als organisatie en als mensen. Ik geef een voorbeeld. UNSS heeft een dramagroep, Zrakac Theatre. Het Nationale Theater van Slowakije is begonnen met het opnemen van onze blinde en slechtziende acteurs in partnervoorstellingen. Als organisatie ontvangen we veel steun van mensen zonder beperking. Ze vragen hoe ze kunnen helpen, praktisch en financieel. Onze jaarlijkse White Pencil campagne heeft altijd een mooie opbrengst.’
Stanislav is tevens optimistisch over zijn eigen toekomst. ‘Het leven van een slechtziende is niet altijd even makkelijk. Het hangt ervan af hoe je ermee omgaat, wat je mindset is. Ik probeer altijd zelf oplossingen te bedenken voor problemen. Ik ben een zeer onafhankelijk iemand en heb het geluk dat ik op loopafstand van mijn werk woon. Als het noodzakelijk is, reis ik met tram of bus. Als deze niet is aangepast, vormt dat voor mij geen al te groot probleem. Blinden en slechtzienden hebben in de regel geen moeite met traplopen. Soms bespreek ik zulke zaken met mensen die een andersoortige beperking hebben. Het is goed om van elkaar te leren.’
‘UNSS heeft een speciale afdeling die zich bezighoudt met de toegankelijkheid van gebouwen en openbaar vervoer. Zij werken samen met partijen die geïnteresseerd zijn in het verbeteren van hun toegankelijkheid. Bijvoorbeeld, het museum van het Kasteel in Bratislava (het Kasteel is de belangrijkste toeristische trekpleister van de stad, JP) wil hun informatievoorziening verbeteren. Wij helpen ze door teksten in braille om te zetten. Wat het openbaar vervoer in Bratislava betreft, is zo’n 60% volledig toegankelijk voor mensen met een visuele beperking, schat ik. Wat al veel beter is dan tien jaar geleden Toch kunnen ook in het openbaar vervoer nog zaken beter. Het externe audiosysteem functioneert niet altijd optimaal. Vertegenwoordigers van het openbaar vervoerbedrijf tonen zich bereid problemen en eventuele oplossingen te bespreken.’
Ik vraag me nog één ding af: maken veel Slowaakse blinden gebruik van een blindengeleidehond?
‘Ja, geleidehonden zijn heel normaal in Slowakije. Maar niet iedereen wil de verantwoordelijkheid voor de zorg voor een hond op zich nemen. Er zijn drie trainingsscholen voor geleidehonden in Slowakije. Die hebben voor de rest geen directe connectie met UNSS, maar we onderhouden contact.’
Optimistisch over de toekomst
De hierboven genoemde verbeteringen in acht nemend, is Stanislav optimistisch over de toekomst voor Slowaakse blinden en slechtzienden. ‘Zaken verbeteren langzaam. Ja, het gaat soms te langzaam. Maar ik spreek iedere dag met mensen die open staan voor de doelgroep. Die bereid zijn te luisteren naar wat we nodig en te bieden hebben, als organisatie en als mensen. Ik geef een voorbeeld. UNSS heeft een dramagroep, Zrakac Theatre. Het Nationale Theater van Slowakije is begonnen met het opnemen van onze blinde en slechtziende acteurs in partnervoorstellingen. Als organisatie ontvangen we veel steun van mensen zonder beperking. Ze vragen hoe ze kunnen helpen, praktisch en financieel. Onze jaarlijkse White Pencil campagne heeft altijd een mooie opbrengst.’
Stanislav is tevens optimistisch over zijn eigen toekomst. ‘Het leven van een slechtziende is niet altijd even makkelijk. Het hangt ervan af hoe je ermee omgaat, wat je mindset is. Ik probeer altijd zelf oplossingen te bedenken voor problemen. Ik ben een zeer onafhankelijk iemand en heb het geluk dat ik op loopafstand van mijn werk woon. Als het noodzakelijk is, reis ik met tram of bus. Als deze niet is aangepast, vormt dat voor mij geen al te groot probleem. Blinden en slechtzienden hebben in de regel geen moeite met traplopen. Soms bespreek ik zulke zaken met mensen die een andersoortige beperking hebben. Het is goed om van elkaar te leren.’
Op het einde van het interview benadrukt Stanislav een laatste keer dat UNSS financieel onafhankelijk is. De organisatie ontvangt geen direct geld van de overheid en financiert zichzelf uit donaties, deelname aan Europese projecten en lidmaatschapsgelden. UNSS heeft het geluk vanaf het begin gevestigd te zijn in een voormalige kleuterschool. Het gebouw beslaat een grote oppervlakte die UNSS tegen een redelijke prijs kon huren van de stad. Het reizen naar UNSS kostte mij ongeveer 15 minuten vanuit het historisch centrum.
Copyright tekst en foto Stanislav: Johan Peters, september 2023 – …
De foto van de poster betreffende de White Pencil campagne 2023 is met toestemming gedownload van de Facebook pagina van UNSS