President Maia Sandu balanceert op dun koord met wens tot EU-lidmaatschap

 
 
 
Afgelopen zondag daagden 75.000 Moldaviërs op tijdens een pro-Europese betoging in de hoofdstad Chisinau. President Maia Sandu verklaarde tijdens de manifestatie dat haar land rond 2030 EU-lid wil zijn. Is dat een realiseerbare uitspraak?

Moldavië is sinds 2022 kandidaat-lid van de EU. Het kreeg die status tegelijkertijd met Oekraïne. Beide landen willen zo snel mogelijk toetreden en de EU heeft beloofd er veel vaart achter te zetten. Normaal kan het hele toetredingstraject makkelijk tien tot 15 jaar in beslag nemen. Maar gezien de geopolitieke situatie in de regio willen beide partijen niet talmen. Zelfs als alle formele toetredingsvoorwaarden binnen zeven jaar kunnen worden afgehandeld: is Moldavië dan economisch en juridisch klaar om tot de grote EU toe te treden? Een nog belangrijkere vraag is of Moldavië het jaar 2030 als onafhankelijk, prowesters land haalt?

Tumultueuze geschiedenis

Net als veel andere landen in de regio kende Moldavië eeuwenlang een tumultueuze geschiedenis. In de veertiende en vijftiende eeuw was het een zelfstandig prinsdom. Daarna bestond Moldavië tot aan het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 nooit meer als zelfstandige staat. De BBC heeft een overzichtelijke tijdlijn van de geschiedenis van Moldavië.

Uit die tijdlijn blijkt dat de Moldaviërs door de eeuwen heen verwant zijn geraakt met Oekraïne en vooral Roemenië. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het Grondwettelijk Hof van Moldavië in 2013 bepaalde dat het Roemeens de officiële taal is. Maar er bevindt zich ook een grote minderheid Russisch sprekenden. Niet alleen in de afgescheiden regio Transnistrië, maar ook in Moldavië zelf. En die minderheid zou de Moldavische EU-aspiraties weleens danig kunnen dwarsbomen.

Omvangrijke Russische invloed


De invloed van Rusland op Moldavië is gigantisch, ook na meer dan 30 jaar onafhankelijkheid. Dat geldt niet meer voor de export naar Rusland. Waar deze in 1997 nog een waarde had van 508.779 dollar, was deze in 2021 gekrompen tot 276.067 dollar. De export naar de EU-lidstaten toont een omgekeerde beweging. In 1997 bedroeg deze slechts 185.500 euro. In 2021 was deze geëxplodeerd tot 1.919.448 dollar. Vooral na de ondertekening van het associatieverdrag tussen Moldavië en de EU in 2014 zie je dat de handel met de EU zeer snel aan waarde toeneemt ten koste van die met Rusland. (Bron: EU-delegatie in Republiek Moldavië)

Ondanks de duidelijke economische blik op het Westen is het niet zo dat alle Moldaviërs staan te juichen bij de gedachte dat hun land binnen een aantal jaren lid van de EU zal zijn. De in Boekarest gevestigde Eidos Foundation publiceerde afgelopen vrijdag de resultaten van een peiling dat het hield in samenwerking met internationaal opinieonderzoeksbureau AtlasIntel. De peiling geeft aan dat rond 50% van de Moldaviërs van mening is dat het lid worden van de EU en de NAVO goed is om de democratie in het land te verstevigen en te beschermen. Vijf op de tien Moldaviërs zien Rusland als een bedreiging.

De politiek in Moldavië is eveneens uiterst verdeeld over de te volgen koers van het land. Aan de ene kant bevinden zich president Maia Sandu en de centrumrechtse pro-Europese partij Actie en Solidariteit. Aan de andere kant zijn er de communisten die de banden met Rusland intact willen houden of zelfs weer verstevigen. Zij hebben een grote aanhang in bepaalde delen van het land, zoals de autonome regio Gagauzia.

En dan is er nog de Moldavische oligarch Ilan Shor die vanuit Israël probeert de pro-Europese koers van Moldavië tegen te werken. Onder andere door het organiseren van demonstraties tegen EU-toetreding. Deze Shor was van juli 2015 tot april 2019 burgemeester van de Moldavische stad Orhei. Ondanks het feit dat hij toen reeds verdachte was in de Moldavische bankfraude van 2014. Op 13 april 2023 is hij dan uiteindelijk tot 15 jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens corruptie. Een proces waar hij uiteraard zelf niet bij aanwezig was. Shor is pro-Russisch en ondanks zijn veroordeling nog zeer invloedrijk.

EU spreekt op alle fronten steun uit

Het is dus spitsroeden lopen voor president Sandu. Over Europese steun hoeft zij niet te klagen. Tijdens de grote demonstratie op zondag was tevens de voorzitter van het Europees Parlement, Roberta Metsola, aanwezig die haar volle steun voor de Europese aspiraties van de Republiek Moldavië uitsprak. Verder komt op 1 juni de Europese Politieke Gemeenschap, het vorig jaar door de Franse president Macron geïntroduceerde overlegorgaan over Europese zaken bestaande uit EU-lidstaten en landen die de EU omringen, speciaal voor de gelegenheid in Chisinau bijeen.

Of al die Europese steun voldoende gaat zijn voor de pro-Europese campagne van president Sandu blijft afwachten. Zij wil de Europese aspiraties van haar land laten vastleggen in de grondwet. Een tricky voorstel, aangezien dan op zijn minst 50% van de Moldaviërs daarmee moet instemmen. Dat wordt nog kantje boord, afgaande op de bovengenoemde peiling.

Ten slotte is er nog één ongenoemde, maar zeker niet te veronachtzamen persoon in het Kremlin die van invloed is. Vladimir Poetin. Wat is hij van plan met zijn Moldavische buren? Laat hij ze een pro-Europese koers blijven varen of trekt hij op een gegeven moment ook wat Moldavië betreft de grens en roept hij het militair een halt toe? Zou dat gebeuren: hoe reageren dan de EU en de VS? Het jaar 2030 lijkt niet ver meer weg, maar in de regio waarin Moldavië zich bevindt, staat niets meer vast. Het toetredingsproces zou zomaar te lang kunnen duren.

Copyright tekst: Johan Peters, 23/05/2023 - ...

Foto: president Maia Sandu tijdens een congres van de European People’s Party in Rotterdam, 2022. Bron foto: Wikimedia Commons, foto vrij van rechten te gebruiken.